KÝ QUỸ TRONG GIAO DỊCH PHÁI SINH – HỎI VÀ ĐÁP

Trong bài biết này, chúng tôi gởi đến quý bạn đọc toàn bộ các nội dung có liên quan đến ký quỹ trong giao dịch chứng khoán phái sinh nói chung và hợp đồng tương lai chỉ số nói riêng. Theo đó, các sản phẩm phái sinh thường được thể hiện dưới dạng một hợp đồng hoặc giao kèo giữa hai bên đối tác mà khoản thanh toán của bên này dành cho bên kia sẽ phụ thuộc vào sự biến động trong giá cả của tài sản cơ sở. Dựa trên đặc tính tổng quát này mà vấn đề ký quỹ ra đời, Kỹ quỹ là một khoản đặt cọc để giảm thiểu rủi ro không thực hiện hợp đồng giữa các bên. Trong bài viết này, chúng tôi tập trung vào ký quỹ để giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số. Bài viết có sử dụng nguồn thông tin từ tài liệu training nội bộ của HSC (CTCP CK TP.HCM) và do đó có tính tương thích cao hệ thống giao dịch và quy định tại HSC.

Ký quỹ là gì?

Là một khoản đặt cọc để giảm thiểu rủi ro không thực hiện hợp đồng giữa các bên.

Ví dụ: sau khi mua 1 HĐTL, giá HĐTL giảm quá nhanh và NĐT không kịp đóng vị thế, từ đó “vỡ nợ” trên vị thế mua của mình (không thực hiện mua khi HĐ đến hạn). 

Ai phải ký quỹ?

Cả hai bên mua và bán đều phải ký quỹ. Số tiền ký quỹ phụ thuộc vào vị thế của NĐT & quy định tại CTCK theo quy định của trung tâm lưu ký.

Ký quỹ cho ai, khi nào?

Trước khi đặt vị thế, NĐT phải đặt cọc (ký quỹ) tại CTCK. Khoản ký quỹ sẽ được CTCK chuyển đến CCP (Đối tác bù trừ trung tâm).

Hằng ngày, số dư tài khoản ký quỹ sẽ được cập nhật lãi lỗ, và nhà đầu tư có thể được rút ký quỹ (nếu dư) hoặc phải nộp thêm ký quỹ (khi bị margin call)

“Tại HSC, ở bất kỳ thời điểm nào trong ngày, NĐT có thể rút tiền trên phần ký quỹ còn dư (Excess Equity)”

Ký quỹ bao nhiêu?

Phụ thuộc vào tỷ lệ quy định của từng CTCK, nhưng không thấp hơn quy định của CCP.

Tài sản ký quỹ: bằng tiền và chứng khoán theo một tỷ lệ haircut của chứng khoán ký quỹ theo quy định.

Mức ký quỹ thông thường từ 15 – 20%, tùy theo điều kiện thị trường mà CCP quy định. Mức ký quỹ tại TT Thái Lan là 5% (20 lần), trong khi đó, trên các tài khoản giao dịch FX, tỷ lệ ký quỹ là 0.5% (đòn bẩy 200 lần) thậm chí là 0.25% (tỷ lệ là 1:400 lần).

Mức dự kiến áp dụng tại thị trường Việt Nam từ tháng 8/2017 là 15% (6.6 lần), Đồng thời, bản chất của khoản tiền ký quỹ là một khoản đặt cọc để giảm thiểu rủi ro không thực hiện hợp đồng giữa các bên. Do đó, NĐT không phải chịu lãi margin trên khoản đòn bẩy này.

Ký quỹ Ban đầu, ký quỹ duy trì, Ký quỹ bán bắt buộc là gì?

Ký quỹ Ban đầu (Initial Margin - IM): Là khoản đặt cọc để bảo đảm cho các vị thế đang còn hiệu lực và bảo đảm nghĩa vụ thanh toán

IM = SL vị thế ròng x Giá x Số nhân HĐ x IM ratio

Ký quỹ duy trì (Maintenance Margin - MM): số dư ký quỹ NĐT cần duy trì để duy trì các vị thế đang mở mà không bị margin call

MM = SL vị thế ròng x Giá x Số nhân HĐ x MM ratio

Ký quỹ bán bắt buộc (Force Close Margin – FC): nếu NĐT không nộp thêm tiền khi bị margin call, và số dư ký quỹ giảm xuống dưới mức FC, CTCK buộc phải đóng vị thế. 

FC = SL vị thế ròng x Giá x Số nhân HĐ x FC ratio

Ví dụ:

Tỷ lệ quy định tạm thời: IM = 15%, MM = 12%, FC = 9%

Ví dụ: HĐ VN30 tháng 6/2017 (VN30F1706) tại mức giá 740, với vị thế mua 1 HĐ:

          IM      = 1 x 740 x 100,000 x 15%          = 11.000.000 đ

          MM   = 1 x 740 x 100,000 x 12%          = 8.880.000 đ

          FC      = 1 x 740 x 100,000 x 9%           = 6.660.000 đ

Như vậy, để mở vị thế mua 1 HĐ này thì trong TK NĐT phải có ít nhất 11.000.000 đ

Cập nhật lãi lỗ diễn ra như thế nào?

Sau khi mở vị thế, tổng lãi lỗ luôn được cập nhật theo thời gian thực

Total PL: Là tổng các khoản lãi lỗ (P&L) của các vị thế đang nắm giữ và được đo lường & cập nhật real-time trong tài khoản. Trong đó, Total PL là tổng của 2 khoản:

Realized PL: là khoản lời/lỗ đã được hiện thực hóa trong ngày bằng cách đóng vị thế.

Floating PL: là khoản lời/lỗ chưa được hiện thực hóa, nên sẽ tiếp tục thay đổi theo thị trường

Định giá lại tại giá thị trường (Mark-to-market) là gì?

Khác với thị trường cơ sở, nhà đầu tư chỉ hiện thực hóa lời/lỗ sau khi đã bán cổ phiếu. Với sản phẩm phái sinh như HĐTL, việc hiện thực hóa lời/lỗ được tự động thực hiện hàng ngày, qua việc mark-to-market vào cuối ngày. Vào cuối ngày giao dịch, các vị thế đang mở được coi như đóng tại giá đóng cửa. Vào ngày hôm sau, các vị thế này coi như được mở lại với giá bằng với giá đóng cửa ngày hôm trước.

Số dư tài khoản (Equity balance) thường được tính như thế nào?

EB (Equity Balance)         = Initial EB + Total PL 

Nguyên tắc: 

Khi số dư Equity balance > IM, NĐT được quyền rút ký quỹ

Khi số dư Equity balance < MM, NĐT bị margin call (nộp bổ sung ký quỹ)

Khi số dư Equity balance < FC: CTCK thực hiện đóng vị thế bắt buộc

Margin call là gì?

Là việc NĐT nhận được thông báo phải nộp bổ sung ký quỹ từ công ty chứng khoán. Trong quá trình NĐT đang bị margin call, NĐT không được đặt thêm vị thế mới, trừ trường hợp đóng vị thế đang mở để giảm nhu cầu ký quỹ.

Khi nào thì NĐT bị margin call?

Khi số dư tài khoản (EB) giảm xuống dưới mức ký quỹ duy trì (MM), NĐT sẽ nhận được thông báo (mail, SMS, tin nhắn trên hệ thống) để nộp bổ sung ký quỹ.

Nếu bị margin call, NĐT phải làm gì?

NĐT có hai lựa chọn hoặc nộp bổ sung ký quỹ: nộp tiền mặt trực tiếp hoặc chuyển khoản vào tài khoản hoặc đóng bớt trạng thái đang mở

Tại HSC, khi bị Margin call

Ngày T: SMS, Email, báo động

Ngày T+1: trước 13h, NĐT toàn quyền quyết định là bổ sung ký quỹ hoặc đóng vị thế (sau 13h, HSC mới can thiệp)

Force Closure là gì?

Là việc công ty chứng khoán thực hiện đóng một phần trạng thái của khách hàng để giảm yêu cầu ký quỹ của tài khoản đó.

Khi nào thì NĐT bị force closure?

Là khi trạng thái Equity balance (EB) của NĐT giảm xuống dưới mốc FC, việc thực hiện force-closure được thực hiện real-time.

Làm thế nào để tránh tình trạng bị force closure?

Cần theo dõi & cập nhật tình trạng sử dụng số dư ký quỹ, nộp ký quỹ ngay khi bị margin call hoặc đóng bớt trạng thái để giảm yêu cầu về ký quỹ.

Minh họa kỹ quỹ trong tài khoản của NĐT?